Το ηθικά σωστό ή λάθος δεν μπορεί να επιβληθεί από την οποιαδήποτε επιστημονική ανακάλυψη!
Εξαρτάται από την δική μου προσωπική άποψη, την δική σας και του καθενός ξεχωριστά. Πρέπει να διαχωρίσουμε την επιστήμη και την ηθική, ανάμεσα στις αναλυτικές και γενικώς αποδεκτές δηλώσεις.
Η επιστήμη, είναι η συλλογή συναφών, χρήσιμων και εμπεριστατωμένων προβλέψεων. Όλη η επιστήμη είναι απλοϊκή και οραματιστική κατά μια άποψη, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η απλοϊκότητα είναι χρήσιμη παντού ή ότι όλα τα οράματα είναι εξίσου πολύτιμα ή ότι μια ιδέα που ξεχωρίζει είναι όσο αποδεκτή και πολύτιμη όσο οποιαδήποτε άλλη. Η άπληστη απλοϊκότητα είναι σίγουρο ότι θα είναι αποτυχημένη, καθώς επιχειρεί να εξηγήσει πάρα πολλά με πολύ λίγα. Χαρακτηρίζεται από διαδικασίες που γίνονται χονδρικά, παραβλέποντας σχετικές λεπτομέρειες και χάνοντας συναφή στοιχεία.
Η επιστήμη παρέχει λογικές, αξιόπιστες και χρήσιμες εξηγήσεις, βασισμένες σε εμπειρικά στοιχεία, που δεν συνδέονται απαραίτητα μεταξύ τους. Η σύνδεση προκύπτει από επιστημονικά μοντέλα που μας επιτρέπουν να κάνουμε αξιόπιστες και εμπεριστατωμένες προβλέψεις. Ένας επιστήμονας χρειάζεται να έχει έναν δημιουργικό τρόπο σκέψης για να σκεφτεί το απίθανο, να ανακαλύψει το άγνωστο και να διαμορφώσει προτάσεις που αρχικά φαίνονται παράλογες, αλλά μπορούν να δοκιμαστούν, ώστε να παρέχουν μια καινούρια και μοναδική εικόνα. Όπως έγραψε ο Kierkegaard:
«Αυτό, είναι το απόλυτα παράδοξο της σκέψης: να θέλεις να ανακαλύψεις κάτι που η ίδια η σκέψη δεν μπορεί να σκεφτεί».
Η ηθική και η επιστήμη είναι δυο διαφορετικοί κλάδοι. Μπορεί να μην μου αρέσουν τα συμπεράσματα και οι συνέπειες κάποιων επιστημονικών μελετών, ίσως να θεωρώ την εφαρμογή τους ανήθικη,παρ’ όλα αυτά η δουλειά μου ως επιστήμονας είναι να καταγράφω τα ευρήματά μου με αντικειμενικό τρόπο.
Η ανακάλυψη ενός επιστημονικού δεδομένου δεν με αναγκάζει να υιοθετήσω μια συγκεκριμένη ηθική στάση. Το πώς νιώθω για κάποιο δεδομένο δεν περιορίζεται από το τι λέει η επιστήμη. Μπορεί να με επηρεάσει, αλλά τελικά, η ηθική μου απόφαση είναι ανεξάρτητη από τα επιστημονικά δεδομένα.
Η επιστήμη δηλώνει ότι οι γυναίκες και οι άντρες έχουν κάποιες βιολογικές διαφορές, αλλά δεν δηλώνει αν θα έπρεπε να αντιμετωπίζονται με διαφορετικό τρόπο από το νόμο. Η επιστήμη λέει, ότι η εξέλιξη είναι η συνέπεια του αλγορίθμου της «επιβίωσης του πιο δυνατού», όχι αν θα έπρεπε να βοηθάω αυτούς που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην προσαρμογή τους στο περιβάλλον τους. Η επιστήμη με ενημερώνει για τα θετικά και αρνητικά αποτελέσματα της κατανάλωσης ζωικών προϊόντων, αλλά δεν λέει αν είναι σωστό ή λάθος να είσαι χορτοφάγος. Αν πιστεύετε ότι είναι ασφαλές να βασίζετε την ηθική σας στάση σε επιστημονικά δεδομένα, περπατάτε σε κινούμενη άμμο (και πιθανώς απευθύνετε μια εσφαλμένη έκκληση προς την φύση).
Ας υποθέσουμε ότι κάποιος σας ρωτάει: «Γιατί πιστεύετε ότι το κόψιμο της ουράς είναι λάθος;»
Αν η απάντησή σας είναι: ‘”Επειδή περιορίζει την ικανότητα του σκύλου να επικοινωνεί επαρκώς, καθώς οι σκύλοι χρησιμοποιούν την ουρά τους για να επικοινωνήσουν”, πιθανώς να αντιμετωπίσετε κάποιες έντονες αντιδράσεις.
Αν ο ίδιος άνθρωπος σας ρωτήσει: «Γιατί πιστεύετε ότι το κόψιμο των αυτιών είναι λάθος;»
Δεν μπορείτε να απαντήσετε: «Επειδή περιορίζει την ικανότητα του σκύλου να επικοινωνεί επαρκώς, καθώς οι σκύλοι χρησιμοποιούν τα αυτιά τους για να επικοινωνήσουν». Τα σηκωμένα αυτιά επιτρέπουν στους σκύλους να παρουσιάσουν ευκολότερα, περισσότερες εκφράσεις και συναισθήματα από τα φυσικά πεσμένα αυτιά (αν και δεν υπάρχει μελέτη που να έχει αποδείξει πως τα κομμένα αυτιά βοηθούν περισσότερο την επικοινωνία από τα μη κομμένα).
Υπάρχουν κρυφοί κίνδυνοι όταν χρησιμοποιούμε ακριβή δεδομένα για να επιβεβαιώσουμε τις ηθικές μας δηλώσεις. Μπορούν εύκολα να προκύψουν αντικρουόμενες απόψεις και αντιφατικές διαφωνίες. Αν και το γεγονός αυτό δεν ενοχλεί κάποιους, σίγουρα ενοχλεί εμένα και άλλους με παρόμοιο τρόπο σκέψης και ένα ορισμένο επίπεδο πνευματικής ακεραιότητας.
Μπορείτε να αποφύγετε αυτή την διαφωνία, λέγοντας απλά: « Δεν μου αρέσει να ακρωτηριάζω οποιοδήποτε κομμάτι του σώματος ενός ζώου». Αυτό θα ήταν αρκετό, καθώς κανένας δεν μπορεί να διαφωνήσει με το τι σας αρέσει ή δεν σας αρέσει. Ακόμα και αν έχετε στειρώσει τον αρσενικό σας σκύλο (που σημαίνει ότι έχουν αφαιρεθεί οι όρχεις του ζώου), μπορείτε να πείτε ότι το κάνατε παρόλο που δεν σας αρέσει. Δεν υπάρχει κάποια αντίφαση στην λογική του να κάνετε κάτι χωρίς να σας αρέσει. Η λογική αντίφαση προκύπτει μόνο αν βασιστείτε στο ότι «κάνουμε μόνο τα πράγματα που θέλουμε να κάνουμε». Αν δεν σας αρέσει η δίαιτα, αλλά κάνετε αυτή την στιγμή, είναι απόλυτα κατανοητό. Μπορεί να δουλεύετε για έναν συγκεκριμένο στόχο, του οποίου η πραγμάτωση απαιτεί να κάνετε πράγματα που δεν σας αρέσουν.
Άλλη μια οπτική του κρυφού κινδύνου που υπάρχει όταν βασίζετε την ηθική σας σε επιστημονικά δεδομένα, είναι πως η ανακάλυψη κάθε νέου δεδομένου, σας εξαναγκάζει αυτόματα να αλλάξετε την ηθική σας στάση σύμφωνα με αυτό. Κάτι που είναι σωστό μια δεδομένη στιγμή, μπορεί να διαφωνεί με την επιστημονική θεωρία, αλλά όχι απαραίτητα με την ηθική.
Οποιαδήποτε άποψη μπορεί να στέκει επιστημονικά και να έχει θεωρητικό υπόβαθρο, αλλά δεν είναι απαραίτητο ότι το ίδιο θα ισχύει και για την ηθική της υπόσταση.
Για παράδειγμα, αν χρησιμοποιήσω το φαινομενικά καλό επιχείρημα: «Είναι λάθος να προκαλείς περιττό πόνο και δυσφορία σε οποιοδήποτε ζωντανό πλάσμα, ανεξαρτήτως είδους», η ηθική μου βρίσκεται στο έλεος των επιστημονικών ανακαλύψεων. Συνεπώς, ο μοναδικός τρόπος για να μην αποκλίνω από τους ηθικούς μου κανόνες, είναι τα υποκειμενικά μου επιχειρήματα. Για μένα, είναι λάθος να ακρωτηριάζεται οποιαδήποτε κομμάτι από το σώμα ενός ζώου, επειδή δεν μου αρέσει.
Αν η επιστήμη ανακαλύψει κάποια ανώδυνη και καθόλου στρεσογόνα διαδικασία για να γίνει αυτό, ας είναι. Πάλι δεν θα μου αρέσει και δεν πρόκειται να το κάνω. Τελεία.
We bring you ‘knowledge to everyone… everywhere’. You practice it with ‘kindness to everyone… everywhere’. Thus, we are changing the world – a tiny drop at the time, filling the beck that runs to the river that flows into the ocean.
– Roger Abrantes
Join the Ethology Institute community today!
Read more about our courses and certification programs
Αρθρογράφος : R. A. Abrantes
Μετάφραση : Δέσποινα Τρίτση
Επιμέλεια κειμένου : Ελένη Χούμη
