Άρθρα GRΣύνδεση και άγχος στην συμπεριφορά των ζώων

Η ανάπτυξη δεσμών κατά τον συμπεριφορισμό των ζώων, είναι μια βιολογική διαδικασία, στην οποία ξεχωριστά μέλη του ίδιου ή διαφορετικού είδους αναπτύσσουν μια σχέση σύνδεσης. Ο σκοπός αυτής της διαδικασίας είναι η προώθηση της συνεργασίας τους.

Οι γονείς και οι απόγονοι τους αναπτύσσουν ισχυρούς δεσμούς. Η προηγούμενη γενιά φροντίζει την επόμενη και η επόμενη αποδέχεται τις διδαχές της προηγούμενης. Σαν αποτέλεσμα αυτού του δεσμού ανάμεσα στις δύο γενιές, οι απόγονοι και γονείς – βιολογικοί ή θετοί, αναπτύσσουν μεταξύ τους μια προσκόλληση. Αυτή η προσκόλληση παύει μεν να είναι αναγκαία με την ενηλικίωση των νεαρών μελών, αλλά έχει δε, μακροχρόνιες συνέπειες στη μεταγενέστερη κοινωνική συμπεριφορά του ατόμου. Για παράδειγμα, στους οικόσιτους σκύλους, υπάρχει μια ευαίσθητη περίοδος από την τρίτη μέχρι την δέκατη εβδομάδα της ζωής τους, στη διάρκεια της οποίας αναπτύσσονται οι βασικοί δεσμοί. Αν ένα κουτάβι μεγαλώσει απομονωμένο πέραν των 14 εβδομάδων της ζωής του, δεν θα αναπτύξει με τα μέλη του είδους του αλλά και με το γενικότερο πληθυσμό, τους δεσμούς που θεωρούνται φυσιολογικοί.

Αρσενικά και θηλυκά ζώα κοινωνικών ειδών, αναπτύσσουν ισχυρούς δεσμούς κατά τη διάρκεια της περιόδου αναπαραγωγής τους, γεγονός που τους δίνει κίνητρο για να φροντίσουν τους απογόνους τους, αυξάνοντας έτσι την πιθανότητα της επιβίωσης των γονιδίων τους κατά 50%.

Συμπεριφορές όπως ο καλλωπισμός ή το τάισμα. φαίνεται ότι απελευθερώνουν στον οργανισμό νευροδιαβιβαστές (π.χ οξυτοκίνη), που συμβάλλουν στη μείωση της έμφυτης τάσης για άμυνα και ταυτόχρονα αυξάνουν τις πιθανότητες δημιουργίας αυτού του δεσμού. Συχνά, αναφέρουμε τη δημιουργία δεσμών μαζί με την αποτύπωση – μιμητισμό. Αν και η αποτύπωση δημιουργεί δεσμούς ανάμεσα στα ζώα, η ανάπτυξη αυτών των δεσμών δεν οδηγεί πάντα στην αποτύπωση. Με την έννοια της αποτύπωσης περιγράφεται κάθε “ευαίσθητο” στάδιο μάθησης (για παράδειγμα, τη μάθηση σε μια συγκεκριμένη ηλικία ή σε ένα συγκεκριμένο στάδιο της ζωής, που η προσωπικότητα είναι ευάλωτη). Η μάθηση σε αυτές τις συνθήκες είναι γρήγορη και ανεξάρτητη από τις όποιες συνέπειες μιας συμπεριφοράς. Ορισμένα ζώα, φαίνεται ότι είναι εκ των προτέρων προγραμματισμένα να μάθουν βασικές πτυχές του περιβάλλοντος, κατά τη διάρκεια ιδιαίτερα ευαίσθητων φάσεων της ανάπτυξής τους. Αυτή η εκμάθηση είναι εκ των προτέρων προγραμματισμένη, με την έννοια ότι θα συμβεί χωρίς εμφανή ενθάρρυνση ή τιμωρία.

Οι σκύλοι μας, στο οικιακό περιβάλλον που τους προσφέρουμε, αναπτύσσουν δεσμούς ποικιλόμορφα. Η περιποίηση, η κοινή ξεκούραση, το ομαδικό γαύγισμα και παιχνίδι, αλλά και το κυνήγι εισβολέων, είναι αποτελεσματικές συνθήκες για την δημιουργία δεσμών. Η συμπεριφορά που προκύπτει από αυτούς τους δεσμούς, δεν περιορίζεται μόνο στα μέλη του είδους τους. Αναπτύσσουν δεσμούς με την γάτα της οικογένειας όπως και με τον άνθρωπο. Η δημιουργία δεσμών, είναι μια φυσική διαδικασία, που αναπόφευκτα θα συμβεί όταν μέλη του ίδιου είδους μοιράζονται ευθύνες. Κοιτώντας στα μάτια ο ένας τον άλλον, αναπτύσσουν ένα προσωρινό δεσμό, αλλά συμβιώνοντας μπορεί να αναπτύξουν ισόβιους δεσμούς, πράγμα που ισχύει για όλα τα κοινωνικά ζώα, συμπεριλαμβανομένων του σκύλου και του ανθρώπου.

Αναπτύσσουμε ισχυρότερους δεσμούς με τους σκύλους μας λύνοντας μαζί προβλήματα, παρά όταν καθόμαστε και τους χαϊδεύουμε. Στις μέρες μας, οτιδήποτε συνδέεται έστω και λίγο με το άγχος, μας φοβίζει τόσο πολύ που ξεχνάμε ότι οι ισχυρότεροι δεσμοί, δημιουργούνται σε συνθήκες έντονων βιωματικών εμπειριών. Λίγο άγχος ποτέ δεν έβλαψε κανέναν, ισχύει μάλιστα το εντελώς αντίθετο. Το παρατηρώ κάθε φορά που κάνω εκπαίδευση ιχνηλασίας. Όσο πιο εύκολος ο στόχος, τόσο γρηγορότερα θα ξεχαστεί. Αντίθετα, ένας δύσκολος στόχος δημιουργεί μια παντοτινή ανάμνηση που θα ενισχύσει τον κοινό δεσμό.

Μια από τις πιο πρόσφατες και ενδιαφέρουσες επιστημονικές ανακαλύψεις, αφορούν την επιγενετική. Η επιγενετική, είναι η μελέτη των κληρονομικών αλλαγών στη γονιδιακή δραστηριότητα, που δεν οφείλονται στο DNA.

Οι ορμόνες του άγχους, φαίνεται να ενισχύουν την επιγενετική διαδικασία, αυξάνοντας ή μειώνοντας την εκδήλωση συγκεκριμένων γονιδίων. Επίσης, τροποποιούν συγκεκριμένα εγκεφαλικά κύτταρα, που βοηθούν στην πιο εύκολη διατήρηση των αναμνήσεων.

Χρειάζεται να είμαστε προσεκτικοί.
Ο όρος άγχος είναι επικίνδυνα ασαφής.

«Το άγχος, είναι μια λέξη τόσο χρήσιμη όσο μια κάρτα Visa και τόσο απολαυστική, όσο μια Coca Cola. Δεν είναι δεσμευτική για εμάς και ταυτόχρονα δεν είναι δεσμευμένη από κάτι άλλο»

Όπως αναφέρει ο Richard Shweder. Μιλάω για το άγχος με την βιολογική του έννοια, δηλαδή την ανταπόκριση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος σε κάποια γεγονότα και τις απόπειρες του να επαναφέρει την ομοιόσταση που διαταράχθηκε από κάποιο έντονο γεγονός.

Όντας εξελικτικός βιολόγος, όταν σκέφτομαι για ένα μηχανισμό πάντα ρωτάω: «Ποια είναι η λειτουργία του; Σε τι χρησιμεύει;»

Μια συμπεριφορά μπορεί να προκληθεί τυχαία (όπως οι περισσότερες), αλλά αν δεν αποδώσει στο συγκεκριμένο άτομο επιπλέον πλεονεκτήματα στην επιβιώση και την αναπαραγωγή του (πιθανά), δε θα διαχυθεί στον πληθυσμό συνολικά.

Κάνοντας τη σωστή ερώτηση έχει γίνει το πρώτο βήμα, για να πάρουμε τη σωστή απάντηση. Μη φοβάστε να ρωτάτε και να αναδιαμορφώνετε τις ερωτήσεις σας. Σε κάποιο σημείο, θα έχετε κάνει την ερώτηση που θα σας οδηγήσει στη σωστή απάντηση.

Γιατί οι δυσάρεστες αναμνήσεις μας διατηρούνται περισσότερο από τις ευχάριστες, κάποιες φορές ακόμα και για το υπόλοιπο της ζωής μας; Καταστάσεις εξαιρετικού άγχους και έντονα αγχώδεις εμπειρίες, δημιουργούν αγχωτικές αναμνήσεις. Είναι σημαντικό, εάν όχι κρίσιμο, να θυμόμαστε καταστάσεις που μας έχουν τραυματίσει σοβαρά. Είναι λογικό, ότι οι ορμόνες του άγχους θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην διατήρηση της ανάμνησης γεγονότων, που συνέβησαν σε συνθήκες άγχους.

Οι ορμόνες τους άγχους δεσμεύουν συγκεκριμένους εγκεφαλικούς υποδοχείς, οι οποίοι βελτιώνουν τον έλεγχο των επιγενετικών μηχανισμών, που συσχετίζονται με την απομνημόνευση και επομένως με τη μάθηση. Ενισχύουν δηλαδή τους επιγενετικούς μηχανισμούς, που ρυθμίζουν την έκφραση των υπεύθυνων γονιδίων, για τη μνήμη και τη μάθηση.

Το άγχος δεν ενισχύει πάντα την μάθηση. Το υπερβολικό άγχος προκαλεί το αντίθετο αποτέλεσμα. Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο να είναι κάποιος αγχωμένος και στο να τον έχει κυριεύσει το άγχος. Όταν βιώνουμε υπερβολικό άγχος, όπου η επιβίωση έχει την πρώτη και μοναδική προτεραιότητα, η ικανότητα της απομνημόνευσης μειώνεται. Το χρόνιο άγχος επίσης, δεν προωθεί την μάθηση.

Εν τέλη, χρειάζεται μια λεπτή διαφοροποίηση σχετικά με το άγχος. Γεγονότα που προκαλούν υγιείς αντιδράσεις άγχους, είναι απαραίτητα για την βελτίωση της προσοχής μας στις λεπτομέρειες, την ικανότητα απομνημόνευσης, την δημιουργία δεσμών και τελικά της εκμάθησης – και το υπερβολικό άγχος δουλεύει ενάντια σε αυτό.


 

We bring you ‘knowledge to everyone… everywhere’. You practise it with ‘kindness to everyone… everywhere’. Thus, we are changing the world – a tiny drop at the time, filling the beck that runs to the river that flows into the ocean.

– Roger Abrantes

Join the Ethology Institute community today!
Read more about our courses and certification programs


 

Αρθρογράφος : R. A. Abrantes
Μετάφραση : Δέσποινα Τρίτση
Επιμέλεια κειμένου : Ελένη Χούμη

https://arcanist.gr/wp-content/uploads/2020/09/arcanistlogo_black-e1612541902514.png
Arcanist

Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση Συλλογικής και Κοινωνικής Ωφέλειας “Arcanist”. Δράση για την ευζωΐα των ζώων συντροφιάς

Πληροφορίες
Βακτριανής 37, Ζωγράφου
Τα νέα μας

    elGreek
    GDPR Cookie Consent with Real Cookie Banner